W Liście padają słowa, że “Stolica Apostolska wydała wiele zarządzeń, które potwierdzają słuszność naszej misji od samego początku.” Podkreślony jest fakt, że papież Franciszek w liście apostolskim “Misericordia et misera” udzielił kapłanom Bractwa jurysdykcji do ważnego słuchania spowiedzi i rozgrzeszania. Jednak wkrada się w to pewna wybiórczość. Bo przecież w 12 punkcie czytamy: „Dla duszpasterskiego dobra wiernych, kierowanych wolą wyjścia naprzeciw ich potrzebom i zapewnienia im pewności co do możliwości otrzymania rozgrzeszenia, postanawiam z własnej decyzji udzielić wszystkim kapłanom Bractwa Św. Piusa X upoważnienia do ważnego i godziwego udzielania sakramentu pojednania.” Kluczowe są tutaj dwa elementy. Pierwszy to: dla duszpasterskiego dobra wiernych” – Papież Franciszek nie mówi, że czyni to jako „uznanie misji” Bractwa, lecz ze względu na dobro duchowe wiernych, którzy korzystają z ich posługi. Chodzi o to, by nie mieli wątpliwości co do ważności i godziwości sakramentu spowiedzi. Drugi: „udzielam upoważnienia” – papież nie stwierdza, że Bractwo ma je z mocy prawa czy własnej misji. Przeciwnie – uznaje, że takiego upoważnienia nie mieli i dlatego nadaje je swoją decyzją.To rozróżnienie jest istotne: papież działa z troski o wiernych, a nie jako potwierdzenie „kanonicznej misji” Bractwa. Właśnie dlatego Benedykt XVI pisał wcześniej, że „dopóki Bractwo nie ma statusu kanonicznego, jego duchowni nie pełnią żadnej posługi w sposób legalny”. Franciszek nie zmienił tego faktu, lecz zrobił wyjątek dla sakramentów: Pokuty i Pojednania oraz Małżeństwa, aby wierni nie żyli w niepewności co do sakramentów. Innymi słowy – to akt miłosierdzia wobec wiernych, a nie potwierdzenie misji Bractwa.

A ponieważ padło już słowo papieża Benedykta XVI, warto też zwrócić uwagę, że w motu propio Ecclesia Dei z 1988 papież św. Jan Paweł II napisał: „Tego rodzaju nieposłuszeństwo – będące aktem schizmy – rani jedność Kościoła i jest aktem nieposłuszeństwa wobec Następcy Piotra.” A wcześniej św. Paweł VI w 1976 roku w przemówieniu do abp. Lefebvre’a, mówił jasno: „Nie można uważać się za wiernego Tradycji, jeśli odrzuca się Sobór, który jest jej częścią. Prawdziwa Tradycja Kościoła polega na wiernym posłuszeństwie żywemu Magisterium.”

Bractwo podkreśla, że działa w stanie wyższej konieczności – bo kryzys w Kościele jest przecież „oczywisty”: spadek praktyk religijnych, odejścia wiernych, deformacje rytów, modernistyczne błędy w nauczaniu. Okazuje się, że obrana droga, którą stała się odpowiedzią, to tworzenie alternatywnych struktur, które mają funkcjonować „na własnych prawach”. Natomiast Kościół uczy jasno: nie można tłumaczyć działań poza strukturą hierarchiczną „wyższą koniecznością”, jeśli oznacza to ignorowanie biskupa miejsca czy decyzji Stolicy Apostolskiej. Posłuszeństwo nie jest dodatkiem – jest fundamentem jedności. A samo powoływanie się na stan wyższej konieczności jest także przykładem “pychy”: “My wiemy lepiej, a nie wy”. Stan wyższej konieczności jest mieczem obosiecznym: chroni wiarę, ale jeśli użyta wybiórczo, może zamienić Kościół w labirynt własnych interpretacji i decyzji, gdzie zamiast jedności panuje samowola. Dlatego taka argumentacja Bractwa nie przekonuje.

W liście pojawia się także stwierdzenie, o „niezliczonej rzeszy wiernych”, które odeszły z Kościoła przez „niekatolickie ryty”. Problem w tym, że badania i doświadczenie duszpasterskie wskazują na inne przyczyny: sekularyzację, kryzys rodziny, brak katechezy, zgorszenia i wpływ kultury konsumpcyjnej. Liturgia może wspierać lub osłabiać wiarę, ale nie jest jedynym ani najważniejszym powodem odejść. Użyty został fragment św. Jana Pawła II, który pisał w adhortacji Ecclesia in Europa (2003)„. To, co szczególnie zagraża przyszłości Kościoła w Europie, to praktyczny agnostycyzm i obojętność religijna, które sprawiają, że wielu żyje tak, jakby Bóg nie istniał.” Jest to realny problem, ale bardzo krzywdzące i dla całego Kościoła i niesprawiedliwe jest stwierdzenie, że “duch światowy zapanował we wnętrzu świątyni Bożej. Najbardziej gorszące i przerażające jest ostatecznie to, że stało się to za przyzwoleniem ludzi Kościoła.” Mocno wypływa z tych słów pycha, ale także odrealnienie tego, jak wygląda życie duchowe we wspólnotach parafialnych. Łatwo jest patrzeć stereotypowo na życie Kościoła i upraszczać. Nie rozumiem, dlaczego w tak prosty sposób, próbuje się umniejszyć Kościołowi Jego realizację głoszenia słowa Bożego, sprawowania sakramentów i przeżywania w Kościele wiary przez Jego członków poprzez stwierdzenia typu: “prawda o samym Zbawicielu została straszliwie zdeformowana”. Czytając ten fragment listu przypominają mi się pojedyncze rozmowy z osobami, które “formują” się w duszpasterstwie Bractwa i pogardą z jaką z ich strony się spotkałem. Mam jednak nadzieję, że nie jest to wynik formacji w FSSPX.

Wracając jeszcze do Liturgii, warto przypomnieć, słowa papieża Benedykta XVI z Summorum Pontificum z 2007 roku. Papież jasno podkreślił wtedy jedność liturgii rzymskiej: „Nie ma żadnej sprzeczności między jedną a drugą edycją Missale Romanum. W dziejach liturgii jest wzrost i postęp, ale żadnego zerwania. To, co dla wcześniejszych pokoleń było święte, pozostaje święte i wielkie również dla nas, i nie może nagle zostać całkowicie zakazane albo nawet uznane za szkodliwe. [...] Obie formy używania rytu rzymskiego mogą się nawzajem ubogacać. Wszakże nie są to dwa rytu, lecz dwie formy tego samego rytu.” To stanowisko papieża podkreśla, że mówienie o „niekatolickim rycie”, czy “protestanckim spotkaniu” jest sprzeczne z nauczaniem Kościoła. Zamiast stawiać liturgię w opozycji, papież wskazuje na jej ciągłość i komplementarność.

W liście ks. Karla Stehlina FSSPX wybrzmiewa mocny kontrast: z jednej strony deklaracja wierności papieżowi i wymienianiu jego imienia i biskupa miejsca w kanonie Mszy, z drugiej – odrzucanie niektórych zarządzeń Stolicy Apostolskiej jako „sprzecznych z wiarą”. I tu pojawia się pytanie: gdzie kończy się troska o prawdę i dusze, a zaczyna alternatywny Kościół? Magisterium jasno wskazuje, że jedność z Kościołem obejmuje zarówno prawidłową wiarę, jak i posłuszeństwo hierarchii. Brak jednego z tych filarów powoduje dezorientację wiernych i – paradoksalnie – zagrożenie dla misji, którą Bractwo uważa za kluczową.

Owszem, list FSSPX pokazuje wielką pasję i autentyczne zaangażowanie w sprawowanie sakramentów i nauczanie tradycji. Ale emocje, dramatyzm i heroizm nie zastąpią pełnej jedności z Kościołem. Wierność prawdzie, która ma chronić dusze, nie zwalnia od wierności hierarchii. I właśnie tu leży zasadniczy paradoks: im bardziej Bractwo działa w „wyższej konieczności”, tym bardziej balansuje na granicy autonomii, która Kościołowi jest obca. Wniosek jest prosty, choć trudny: pasja i tradycja nie wystarczą, jeśli nie idą w parze z posłuszeństwem i jednością. Bo jedność nie jest luksusem – jest istotą Kościoła i nauczania Chrystusa.